marja de vries
De Hele Olifant - nieuwsbrief - oktober 2016
Als iets in lijn is met de universele wetmatigheden, functioneert het optimaal, komt het overeen met wie we in essentie zijn, is het in balans en harmonie met het grotere geheel en draagt het bij aan het welzijn van alles en iedereen.
‘Samenlevingen in Balans’ is de term waarmee ik verwijs naar samenlevingen waarvoor geldt dat inzicht in de werking van de universele wetmatigheden een inherent onderdeel is van alle aspecten van de cultuur.
Lieve mensen,
Hier is opnieuw een nieuwsbrief met de laatste ontwikkelingen rond mijn twee boeken De Hele Olifant in Beeld en Samenlevingen in Balans, de vorderingen van het werk aan mijn volgende boek(en), mijn streven bij te dragen aan meer bekendheid rond de universele wetmatigheden en mijn intentie om bij te dragen aan de transformatie van leren en onderwijs zodat het overeenkomt met wie we in essentie zijn. En dit alles op zo’n manier dat het bijdraagt aan het welzijn van alles en iedereen wereldwijd, alleen op de korte termijn, maar vooral ook op de lange termijn en dus ook voor de komende zeven generaties.
Tweede druk Samenlevingen in Balans 'plus': met overzicht universele wetten
Allereerst kan ik met jullie delen dat inmiddels de tweede druk van mijn boek Samenlevingen in Balans is verschenen! Het bijzondere van deze tweede druk is dat er – op veler verzoek – achterin een uitgebreid overzicht van de universele wetten in is opgenomen. Iedereen die al een exemplaar van de eerste druk heeft en toch ook graag dit overzicht zou willen hebben, kan dat op mijn website vinden als een pdf bestand: overzicht van de universele wetten
De Schetinin school en onderwijs in de USSR en Rusland
Het afgelopen half jaar heb ik mij, zoals ik al in mijn vorige nieuwsbrieven heb vermeld, verdiept in een bijzondere school van Mikhail Schetinin in Rusland. Aanvankelijk was mijn plan om over deze school een artikel te schrijven, zodat duidelijk zou worden wat er zo bijzonder aan die school is en wat we daarvan zouden kunnen leren. En zoals ik ook al heb vermeld ontdekte ik bij dat onderzoek al snel dat die school diep geworteld is en in zekere zin voortkomt uit in de onderwijsgeschiedenis van Rusland en de USSR van de afgelopen 150 jaar, te beginnen bij Leo Tolstoj die op zijn beurt onder andere geïnspireerd was door de boeken van Jean-Jacques Rousseau.
Helaas geen artikel…
Het was een zeer interessant onderzoek. Echter ik ben onlangs tot de conclusie gekomen dat om dat alles helder, overzichtelijk en genuanceerd op te schrijven het artikel zo uitgebreid en lang zou worden, dat het eigenlijk een boek op zich zou worden. Waarom in het bijzonder die nuances zo heel erg belangrijk zijn is omdat het me duidelijk werd dat er in Rusland en de USSR enerzijds zeer bijzondere individuen in staat zijn geweest om op een heel succesvolle manier zeer bijzondere scholen vorm te geven. Anderzijds wordt duidelijk dat het hierbij vooral om persoonlijke fijngevoeligheid en om complexe onderwijssystemen gaat die hun bestaansrecht en succes vooral en in de allereerste plaats te danken hadden aan die unieke personen die daar hun hele leven aan wijdden. Mikhail Schetinin lijkt ook zo iemand…
Omdat sommige van deze zeer bijzondere mensen niet alleen in de praktijk op een succesvolle manier vorm gaven aan hun visie, maar ook veel artikelen en boeken over hun visie en praktijkervaringen hebben geschreven en omdat vooral recent sommige van deze boeken uit het Russisch zijn vertaald, kunnen we ons hier zeker door laten inspireren en waardevolle lessen van leren.
Onderwijs betreft het beoefenen van een kunst
Zo stelde Leo Tolstoj (1828-1910) dat het zonder meer toepassen van een methode van iemand anders niet werkt, omdat als we alleen een methode overnemen zonder ook de uitgangspunten waarop die methode is gebaseerd, het onvermijdelijk is dat we die methode onbewust baseren op onze al bestaande eigenuitgangspunten. Op basis van zijn eigen ervaringen in de praktijk komt hij tot de conclusie dat onderwijs het beoefenen van een kunst betreft. “De beste leraar is degene die ogenblikkelijk kan herkennen waar een bepaalde leerling problemen mee heeft. Dit vermogen geeft de leraar kennis van het grootst mogelijk aantal methodes, de vaardigheid om nieuwe methodes uit te vinden en vooral – in plaats van het blind toepassen van één methode – de overtuiging dat alle methodes eenzijdig zijn en dat de best mogelijke methode die is, die het beste tegemoet komt aan alle mogelijke moeilijkheden waar de leerling tegenaan loopt,” schrijft Leo Tolstoj. “Docenten moeten weten dat onderwijzen een kunst is.” En net als voor iedere andere kunst geldt daarom ook voor de kunst van onderwijzen volgens hem, dat het niet onderwezen kan worden, want net als bij de kunst van muziek of schilderen gaat het in de eerste plaats om een fijngevoeligheid. Die fijngevoeligheid kunnen we ons volgens hem alleen eigen maken wanneer we net als een kunstenaar oog en oor hebben voor die oneindig kleine gradaties waar een kunstwerk uit bestaat. En deze kleine gradaties, zo legt hij uit, kunnen alleen gevonden worden op basis van ons gevoel.
Het onderwijscollectief als een levend organisme
Anton Makarenko (1888-1939) sprak over het onderwijscollectief zoals hij dat vorm had gegeven als over een soort levend organisme, als een complex dynamische, flexibele eenheid. Het resultaat is een soort 'projectmatige' organisatie waarbij er gezamenlijk concrete doelen worden gesteld, zodat kinderen nieuwe vaardigheden kunnen leren en kennis kunnen opdoen, maar tegelijkertijd het collectief ook zichzelf ontwikkelt. Ook Anton Makarenko benadrukt dat deze geïntegreerde sociale eenheid, die volgens hem het belangrijkste kenmerk van het onderwijscollectief vormt, geen methode of instrument is voor een bepaald onderwijsideaal. Volgens hem is het veelzijdige karakter ervan zo breed dat geen enkel afzonderlijk middel een positief effect kan hebben als het niet tegelijkertijd gecombineerd wordt met een hele reeks andere middelen. In lijn met de Wet van Polariteit, die duidelijk maakt dat iets pas betekenis en waarde krijgt binnen een bepaalde context, stelde hij: “Een afzonderlijk middel kan altijd zowel positief als negatief zijn. Het bepalende element is namelijk niet de geïsoleerde actie maar het geheel van middelen die harmonieus georganiseerd zijn."
In de praktijk betekende dit, dat zijn geïntegreerde pedagogische benadering een onderwijssysteem betrof, waarbij het collectieve leven centraal staat en de manier van leven van de leerlingen daarin geïntegreerd was. Het opvoedkundig effectief organiseren van het onderwijs, het werk en het hele leven van de jongeren als één integraal educatief proces, was wat volgens hem bij ieder kind de maximale ontwikkeling van een creatieve persoonlijkheid die in alle opzichten voorbereid is voor het leven, mogelijk maakte.
Janusz Korczak uit Warschau
Een ander bijzonder persoon die ik tegen kwam was Janusz Korczak (1878-1942). Hoewel ik nog niet eerder van hem had gehoord wordt hij beschouwd als een van de grootste pedagogen van de twintigste eeuw. Hij leidde in Warschau twee zeer succesvolle weeshuizen - een Pools weeshuis (1919-1936) en een Pools-Joods weeshuis (1912-1942). In deze weeshuizen had hij te maken met emotioneel en intellectueel verwaarloosde en mishandelde kinderen uit gebroken gezinnen en met aanzienlijke sociale en relationele pathologie. Hij ontwikkelde een complex pedagogische systeem dat het mogelijk maakte dat de leerlingen een proces van grote veranderingen ten goede doormaakten tijdens hun verblijf in het weeshuis gedurende een periode van 5 tot 7 jaar.
Bij het ontwerpen van de praktische vorm van zijn onderwijssysteem richtte hij zich primair op de vraag hoe
een kind zich verbonden met en onderdeel van een groep kinderen voelt en wat er nodig is om positieve relaties tussen docenten en leerlingen te laten ontstaan. Dit leidde tot het inzicht dat het noodzakelijk was om een kindergemeenschap op te richten op basis van gelijkwaardigheid en gelijke rechten en verantwoordelijkheden. Voor wie meer wil weten over hoe hij dat deed en over zijn indrukwekkende werk, zijn er inmiddels een aantal boeken van hem in het Nederlands vertaald door René Görtzen die internationaal geldt als kenner van Janusz Korczaks leven en werk. Ik ben op dit moment het boek Het recht van het kind op respect van Janusz Korczak aan het lezen. Voor een paar oriënterende artikelen in het Engels over hem zie hier: Janusz Korczak’s Holistic System of Education en Janush Korczak’s Road to Moral Education
Vasiliy Sukhomlinsky
Een ander heel bijzonder persoon die ik tegengekomen ben is Vasily Sukhomlinsky (1918-1970) uit de Oekraïne. Vasili Sukhomlinkski voelde zich sterk geïnspireerd door Janusz Korczak. Na 10 jaar onderwijservaring elders werd hij in 1948 hoofd van de school in de kleine stad Pavlysh in de Oekraïne en bleef dat zijn hele leven. In de 22 jaar tot aan zijn dood in 1970 leidde zijn idealisme en diepe liefde voor kinderen er toe dat hij op die plattelandschool een eigen onderwijssysteem ontwikkelde. In dit onderwijssysteem stond de persoonlijkheid van het kind, de intensieve interesse van de docent voor de persoonlijke kenmerken van de leerling en de ontwikkeling van al zijn of haar vaardigheden en talenten centraal.
Ik ben op dit moment een boek van hem - My heart I give to childeren - dat door de Australiër Alan Cockerill in het Engels is vertaald, aan het lezen en ben er diep door geraakt, omdat hij doelbewust lijkt te zoeken naar manieren om er voor te zorgen dat kinderen ‘bij de rivier kunnen blijven’ en daar in ieder geval voor een deel in lijkt te slagen. Het lezen van dit boek maakt me enerzijds duidelijk dat Mikhail Schetinin in vele opzichten ook door Vasily Sukhomlinsky geïnspireerd is. Anderzijds deed vooral het lezen van dit boek me inzien dat ik bij het schrijven van een artikel onmogelijk in staat zou zijn om aan dit alles recht te doen in een artikel… Wie werkelijk geïnteresseerd is kan ik slechts aanraden om dit boek ook te lezen!
Voor een oriënterende indruk kan ik verder verwijzen naar deze artikelen:
The Dynamics of the Goals of Vasily Sukhomlinsky’s “School Holistic System” en de pdf The Humanitarian Pedaoy of Sukhumlinksky and the application of his ideas in preschool education
Individuen en gemeenschappen als complementaire aspecten
Wat natuurlijk het meest opvalt als groot verschil met bekende westerse vormen van onderwijs is dat er met name de afgelopen honderd jaar in het onderwijs in Rusland niet alleen de ontwikkeling van individuen centraal stond, maar ook individuen als onderdelen van gemeenschappen. In de meest zuivere vorm is dat helemaal in overeenstemming met de Wet van Dynamische Balans. Wat Anton Makarenko, Ignaty Ionin en Janusz Korczak tijdens hun werk met ernstig te kort gekomen, verwaarloosde en getraumatiseerde wezen ontdekten was de heilzame werking voor individuen die juist uit kan gaan van het leven en leren in een gemeenschap.
Enerzijds weten we helaas ook hoe die balans tussen individu en gemeenschap in de USSR met name tijdens de periode van Stalin geheel doorsloeg naar de kant van de gemeenschap, waardoor de behoeften van individuen ondergeschikt gemaakt werden aan de belangen van de samenleving en het complementaire aspect van individuen grotendeels buiten beeld raakte.
Anderzijds confronteert ons dat ook met de structurele onbalans van het westers onderwijs waar vrijwel uitsluitend de ontwikkeling van het individu centraal staat en dat het aspect dat we als individuen leden zijn van een gemeenschap en het feit dat die gemeenschap een heilzaam aspect zou kunnen hebben bij onze ontwikkeling krijgt binnen ons onderwijs weinig aandacht.
Jean Piaget en focus op 'dingen' en Lev Vygotsky en focus op sociale relaties
Hoe diep dit is ingebed in de Russische en Westerse cultuur blijkt bijvoorbeeld uit de geheel verschillende benaderingen van de Rus Lev Vygotski (1896-1934) en de Zwitser Jean Piaget (1896-1980) die beide wetenschappelijk onderzoek deden naar de ontwikkeling van een kind. Lev Vygotski was sterk beïnvloed door de ideeën van Karl Marx en ging bij de ontwikkeling van zijn opvattingen uit van de marxistische wetenschapsopvatting zoals die was neergelegd in o.a. het werk van Karl Marx. Op basis daarvan kwam hij tot geheel andere inzichten dan Jean Piaget, die in het westen beschouwd wordt als een van de meest invloedrijke onderzoekers op het gebeid van ontwikkelingspsychologie.
Jean Piaget legde bij zijn onderzoek vooral de nadruk op de interactie van het kind met tastbare voorwerpen, met dingen in de fysische wereld. Bij deze ‘op het ding georiënteerde psychologie’ lijkt de omgeving van het kind niet te bestaan uit mensen, maar uitsluitend uit dode voorwerpen. Het kind lijkt niet in te bestaan in een sociale wereld waardoor de invloed van de interactie van een kind met andere mensen op de ontwikkeling van een kind nauwelijks bij zijn onderzoek betrokken is.
Lev Vygotski daarentegen legde de nadruk op het sociale aspect en dus de interactie van het kind met de sociale wereld. Omdat een individu altijd bestaat als een sociaal wezen, als een lid van een bepaalde sociale groep, vindt in zijn visie de ontwikkeling van een kind altijd plaats binnen de context van die sociale groep.
De ontwikkelingspsychologie van Lev Vygotski is daarom niet een ‘ding-georiënteerde psychologie’, maar een ontwikkelingspsychologie die gefocust is op sociale relaties. Vanuit die context stelde Lev Vygotski vast dat het kind in de eerste plaats leert van de sociale omgeving en dat de hogere mentale functies van een kind zich ontwikkelen via sociale interacties met belangrijke mensen in het leven van een kind.
Alleen onderwijs (lees instructie) of ook opvoeding (lees sociale en morele scholing)
Een ander specifiek kenmerk van het onderwijs in Rusland, dat al bestond in het Rusland van voor de revolutie, dat ook bestond in de Sovjet periode, en dat tot op heden belangrijk gevonden wordt, is de visie dat onderwijs bestaat uit twee verschillende, maar complementaire aspecten: obuchenie (instructie) en vospitanie (sociaal en moreel opvoedend onderwijs). Terwijl obuchenie als ‘instructie’ in grote lijnen overeenkomt met wat wij onder onderwijs verstaan in de zin van het leren van (praktische) vaardigheden en kennisoverdracht, is het begrip vospitanie moeilijk te vertalen, omdat het naar veel meer verwijst dan naar alleen opvoeding en ook verwijst naar ‘karaktervorming’, ‘persoonlijkheidsontwikkeling’ en sociale opvoeding.
Mogelijk roept dat idee bij ons westerlingen enige weerstand op, maar natuurlijk is het niet zo dat ons onderwijs waardevrij is. Terwijl er mogelijk niet sprake is van expliciete vospitanie, is er ook bij ons westers onderwijs natuurlijk altijd sprake van indirect vospitanie en daar waar er geen expliciet sociaal en moreel opvoedend onderwijs is, maakt bovendien de commercie graag gebruik van de gelegenheid om dat te benutten om kinderen zo te beïnvloeden, dat ze zich ontwikkelen als de gewenste consumenten. In Rusland spannen verschillende onderwijssystemen, zoals ook de school van Mikhail Schetinin, zich expliciet in om geen consumenten voort te brengen, maar veelzijdig geschoolde mensen die bewust hun eigen leven creëren…
Tot zover wat korte opmerkingen over mijn onderzoek van het afgelopen half jaar. Ik hoop dat het inspireert. Wat ik er van geleerd heb ga ik meenemen bij het schrijven van mijn derde boek over organisatie en mijn vierde boek over leren en onderwijs.
De agenda voor 2016 en 2017
En dan is hieronder weer mijn agenda met de komende presentaties over mijn boeken ‘De Hele Olifant in Beeld’ en ‘Samenlevingen in Balans’. Graag tot ziens op een van deze bijeenkomsten. Zie voor de nadere details de agenda hieronder en bekijk zoals altijd voor de meest actuele agenda mijn website
Maandag 7 november 2016, in Breukelen
Presentation 'The Whole Elephant Revealed' as part of a 1,5 day workshop 'Holistic leadership in a changing climate' (Sunday november 6 and Monday november 7), an experiential 1,5 day workshop exploring the inner and outer dynamics of climate change, op uitnodiging van Martine Verweij van de Club of Rome NL & Young Club of Rome.
Programma: |
November 7 |
Plaats: |
Nyenrode University, Straatweg 25, 3621 BG Breukelen |
Kosten: |
Monday full program (incl. lunch and dinner) €135 |
Aanmelden: |
via de website van de Club of Rome NL |
Meer informatie: |
meer informatie over het programma via de website |
Zaterdag 19 november 2016, in Zuidhorn (bij Groningen)
Presentatie 'Samenlevingen in Balans' op uitnodiging van de PanSophia groep Noord-Nederland als eerste lezing van een cyclus van drie met als titel “herstel van evenwicht”.
Programma: |
13.30 uur welkom |
Plaats: |
De Gasthorn, De Gast 58 A, 9801 AG, Zuidhorn |
Kosten: |
€ 20,00 |
Aanmelden: |
via Neeltje Mocking cemmo@hetnet.nl of 0591-549559 |
Meer informatie: |
via Neeltje Mocking cemmo@hetnet.nl of 0591-549559 |
Woensdag 23 november 2016
Presentatie 'De Hele Olifant in Beeld' & 'Samenlevingen in Balans' tijdens een bijeenkomst van de "Leiderschapsacademie voor de energietransitie 2016-2017" voor leiders in het Nederlandse energiedomein, georganiseerd door Martine Verweij (Green Bridges) en Christopher Baan (Strategic Leadership towards Sustainability). Zie voor meer info de brochure (Dit is een besloten bijeenkomst)
Maandag 28 november tot en met vrijdag 2 december 2016, Järna, Zweden
Een op 'De Hele Olifant in Beeld' & 'Samenlevingen in Balans' gebaseerde 5-daagse bijdrage aan het "International Youth Initiative Program" (YIP), een 10-maanden durend holistisch educatief programma voor 18-28 jarigen om hen een kans te geven hun volledig potentieel te ontwikkelen en initiatieven te nemen die bijdragen aan een betere wereld. Het programma is in de vorm van community life in Järna, Zweden. (Dit is een besloten bijeenkomst)
2017
Vrijdag 20 januari 2017, in Utrecht
Presentatie 'Samenlevingen in Balans' met een opstapje vanuit 'De Hele Olifant in Beeld' op uitnodiging van de loge van de theosofische vereniging Nederland (Adyar), in Utrecht.
Programma: |
Vanaf 19.30 uur welkom |
Plaats: |
Kruisstraat 307, 3581 GK Utrecht. |
Kosten: |
€ 3,- voor niet-loge leden |
Aanmelden: |
niet nodig |
Meer informatie: |
op de website van de Theosofische ver. Utrecht |
Donderdag 9 februari 2017 in de Kwakel (Uithoorn)
Presentatie 'De Hele Olifant in Beeld' & 'Samenlevingen in Balans' tijdens een tweedaagse bijeenkomst van het onderzoeksprogramma "The Source of Universal Leadership" (SOUL) georganiseerd door Joke van IJzeren, Priscylla Beentjes en Ellen Waenink. Zie voor meer informatie en eventueel aanmelden hun website.
Vrijdag 16 - 19 juni 2017 in Centre Lothlorien, Foulain, Noord-Oost Frankrijk
Deelname als één van groep van 144 uitgenodigde elders, wisdomkeepers, ervaringsdeskundigen en visionairs uit verschillende culturen vanuit de hele wereld en van 4 generaties, die 4 dagen bijeen zijn voor het 4-generatie-overleg om onder deskundige leiding (translators en moderators) hun wijsheid te delen met als doel de wereld in beweging te brengen op weg naar samenlevingen in balans, voor ons en de volgende generaties. Deze 4 dagen zijn een besloten onderdeel van een grote internationale One planet-One People Summit van 16-25 juni 2017 op het Centre Lothlorien in Foulain, Noord Oost Frankrijk. Zie voor meer info de website over de summit en de website over Centre Lothlorien
Tot zover het nieuws rond “De Hele Olifant in Beeld” en mijn werk.
Lieve groetjes,
Marja de Vries